Veel haaiensoorten staan wereldwijd onder druk – soms zo erg dat ze met uitsterven worden bedreigd. Naast de gerichte visserij op haaien voor hun vlees en vinnen sterven er ook forse aantallen haaien als bijvangst. Daarom worden er verschillende technieken ontwikkeld om bijvangst te voorkomen.
Bron: Hét VISblad nummer 3 2023.
Het Wereld Natuur Fonds becijfert dat er naast de ongeveer 100 miljoen haaien die wereldwijd jaarlijks worden gedood – voor consumptie en gebruik in middelen tegen spier- en gewrichtspijn – ook ieder jaar zo’n 50 miljoen haaien sneuvelen als bijvangst. Veel van die haaien zijn het slachtoffer van niet-selectief vistuig zoals kieuwnetten of drijvende beuglijnen (zogenaamde longlines) die worden ingezet bij de commerciële visserij op tonijn en zwaardvis. De bescherming van kwetsbare populaties haaien – maar ook walvissen en zeeschildpadden – is alleen mogelijk als er goede manieren worden ontwikkeld om bijvangsten te voorkomen. Daar wordt op diverse manieren aan gewerkt.
Verlichte netten
Zo plaatsten Amerikaanse en Mexicaanse onderzoekers om de tien meter groene ledlampjes op kieuwnetten langs de Pacifische kust van Baja California Sur (Mexico). Deze technologie is oorspronkelijk ontwikkeld om de bijvangst van zeeschildpadden te verminderen, maar blijkt ook die van andere soorten aanzienlijk te reduceren. Zo toonde het onderzoek van het Amerikaans-Mexicaanse wetenschapsteam aan dat de verlichte kieuwnetten de bijvangst van haaien en roggen bijna volledig (95%) tegenhoudt. Het vermoeden is dat goed afgestelde netverlichting de niet-doelsoorten selectief afschrikt, mogelijk doordat hun ogen groter zijn dan die van de meeste vissen (wat herkenning en ontwijking van de verlichte netten mogelijk vergemakkelijkt). Voor vissers is deze technologie ook aantrekkelijk: de opbrengst van de beoogde vissoort(en) werd niet verminderd en ze waren veel minder tijd kwijt aan het ophalen en ontwarren van de netten aangezien hier veel minder verstrikte dieren uit hoefden te worden bevrijd.Stroomstootjes
Een andere methode om bijvangst van haaien te voorkomen richt zich op een bijzondere eigenschap van deze soort: hun grote elektromagnetische gevoeligheid. Dankzij de ampullen van Lorenzini (zintuigporiën aan de voorkant van de kop) kunnen haaien zelfs een uiterst klein spanningsverschil in het water waarnemen. Met deze sensoren kunnen ze perfect prooien lokaliseren, zelfs als deze verborgen onder het zand of in grotten zitten. Bij een sterker elektrisch veld, raken de uiterst gevoelige zintuigporiën echter snel overprikkeld. Een Brits bedrijf dat gespecialiseerd is in het bevorderen van een duurzame visserij speelt hier op in met de SharkGuard. Dit apparaatje wordt iets boven de vishaak aan de lijn bevestigd en produceert rondom een pulserend elektrisch veld dat sterk genoeg is om haaien in de buurt van de vislijn af te schrikken. Bij een test op een commerciële vissersboot die in de Middellandse Zee op blauwvintonijn vist werd de bijvangst van grote blauwe haaien met 91% verminderd, terwijl de vangst van tonijn niet significant afnam.